Những “Chiến Binh” Trên Sân Đấu: Hành Trình Lâu Đời Của Môn Chọi Gà Ở Việt Nam

 

Trong suốt nhiều thế kỷ, chọi gà đã trở thành một hình thức giải trí dân gian mang đậm dấu ấn văn hóa Việt Nam. Không chỉ là một thú vui quen thuộc trong các lễ hội truyền thống, chọi gà còn gắn liền với những ký ức tuổi thơ, tinh thần thượng võ và đời sống cộng đồng của nhiều vùng quê.

Bài viết dưới đây tái hiện một cách sinh động, dài hơi và hấp dẫn về thế giới đầy màu sắc của những “chiến binh có lông vũ”, những người nuôi gà tài hoa và sự biến đổi của trò chơi qua thời gian.

Không Khí Lễ Hội – Nơi Những Chiến Binh Lộ Diện

Vào một chiều xuân Hà Nội, khi tiết trời còn vương chút lạnh, một đoạn đường mới mở ven Hồ Tây bỗng trở nên chật kín người. Không phải vì tai nạn hay sự kiện lớn, mà vì mọi ánh mắt đều đổ dồn về vòng đấu tạm dựng ngay bãi cỏ – nơi hai chú gà đang chuẩn bị so tài.

Trong tiếng hò reo dậy sóng của khán giả xem Chọi Gà, con gà đen cao cổ bất ngờ bật nhảy, tung cú đánh mạnh vào đối thủ lông xám. Đám đông ồ lên đầy phấn khích. Trận đấu Chọi Gà đã kéo dài tới giờ thứ ba, và con gà đen vẫn liên tục tấn công, để lại những vết thương rõ rệt trên đối thủ. Khi gà xám mất phương hướng và chạy khỏi vòng đấu lần thứ hai, luật thi đấu truyền thống đã định đoạt kết quả: chiến thắng thuộc về gà đen.

Không khí ấy, sự hồi hộp ấy, và những tiếng reo vui ấy đã đi cùng văn hóa Việt Nam hàng trăm năm – đặc biệt trong những dịp Tết hoặc lễ hội đầu năm. Ở đó, người dân không chỉ xem gà đá, mà còn thưởng thức tinh thần thượng võ, niềm vui cộng đồng, và nét văn hóa lâu đời.

Một Bộ Môn Đòi Hỏi Sự Tỉ Mỉ Và Đam Mê

Chọi gà là trò chơi dân gian đã có từ thời Lý (thế kỷ thứ 11). Để một chú gà có thể bước vào sới đấu, người nuôi phải đầu tư thời gian, công sức và tình yêu vô cùng lớn.

Công phu của người nuôi

Những người nuôi gà chuyên nghiệp phải:

• Chọn lựa từng con gà non có tố chất
• Chế độ ăn riêng cho từng gà
• Tắm rửa, vệ sinh và phơi nắng thường xuyên
• Cho gà tập đứng, tập tránh đòn, tập ra đòn
• Nuôi tách khỏi gà mái để tránh mất sức
• Massage cơ, da và chân gà bằng các loại nước thuốc dân gian

Một trong những người nuôi lâu năm Chọi Gà là Nguyễn Mạnh Thắm, 35 tuổi, sống ở Hà Nội. Khi đã xắn tay áo, anh cẩn trọng nhúng khăn vào bát nước pha rượu và nghệ rồi massage từ đầu đến thân cho chú gà đen của mình, chuẩn bị cho trận Chọi Gà. Con gà hãnh diện vươn cổ như tận hưởng sự chăm sóc đầy ân cần.

Thắm chia sẻ:
“Nuôi gà đá không chỉ là thú vui, mà còn là cả một hành trình. Mỗi con là một chiến binh, và mình phải hiểu nó như hiểu bạn thân.”

Theo anh, để gà có da dày, chắc, cần dùng nghệ tươi, phèn chua và rượu xoa lên da, đi kèm với việc cho gà tắm nắng hàng ngày. Một con gà chỉ thực sự sẵn sàng thi đấu khi đã được ít nhất mười tháng tuổi.

Những Dòng Gà Đá Nổi Tiếng Ở Việt Nam

Gà đá truyền thống thường được chia thành ba dòng chính:

1. Gà Ô – “Chiến binh bền bỉ”

• Lông đen, mào đỏ, cổ dài
• Trụ vững, sức bền cực tốt
• Thường chiến đấu đến tận phút cuối

2. Gà Nhạn – “Thần tốc chớp nhoáng”

• Lông trắng, chân ngà, mắt vàng
• Tính khí nóng, ra đòn nhanh như chớp
• Nhiều trận kết thúc chỉ trong vài phút

3. Gà Ngũ Sắc – “Khéo léo uyển chuyển”

• Lông có 5 màu đen, nâu, vàng, đỏ, xanh ánh
• Linh hoạt, ra đòn hiểm
• Khi yếu thế thường lựa chọn thoát vòng để tránh chấn thương

Luật Thi Đấu Cổ Truyền: Công Bằng Và Rõ Ràng

Trước khi trận đấu bắt đầu, các chủ gà thường so sánh:

• Trọng lượng
• Chiều cao
• Thành tích thi đấu
• Chân, cựa, khả năng tấn công

Nếu một bên gà có cựa dài hơn, bên kia sẽ được phép gắn cựa giả để cân bằng. Chỉ khi nào mọi yếu tố đã tương xứng, trận đấu mới được bắt đầu.

Mỗi trận kéo dài qua nhiều hồ, thường mỗi hồ 10–15 phút. Trước khi tung đòn mạnh, gà sẽ dò đòn, thử phản ứng đối thủ. Những cú đánh phổ biến gồm:

• Song phi vào thân đối thủ
• Dùng cựa quẹt cổ
• Mổ vào vùng mắt để làm đối thủ mất hướng

Trận đấu chỉ kết thúc khi một con từ bỏ hoặc không còn khả năng tiếp tục.

Sự Biến Đổi Của Một Trò Chơi Văn Hóa

Tuy là trò chơi dân gian, nhưng theo thời gian, chọi gà đã bị ảnh hưởng bởi nhiều hành vi không lành mạnh làm mất đi nét đẹp truyền thống.

Một số người chơi tìm cách “ăn gian” như:

• Gắn lưỡi dao nhỏ vào chân gà làm đối thủ bị thương nhanh
• Bóp cơ hoặc cho gà ăn đồ khiến nó giảm sức trước trận
• Giữ gà sai tư thế để ngăn nó tung đòn tốt nhất

Những hành vi này không chỉ làm xấu hình ảnh môn chơi, mà còn khiến văn hóa truyền thống bị hiểu sai và biến tướng.

Câu chuyện của anh Lưu Văn Hải

Anh Hải, 46 tuổi, ở Nghĩa Tân – Hà Nội, chia sẻ:
“Nhiều người không còn giữ được tinh thần thanh sạch của trò chơi. Họ nghĩ nhiều đến mẹo, đến mẹo vặt, điều đó làm trò chơi mất đẹp.”

Sự thay đổi này phản ánh rõ những thách thức của các giá trị truyền thống trong thời hiện đại: khi văn hóa dân gian đối diện với xu hướng thực dụng, nó dễ bị biến tướng nếu không được bảo tồn đúng cách.